Arheološko istraživanje srednjevekovne tvrdjave Koprijan, najznačajnijeg istorijskog lokaliteta u ovom kraju, smeštene na obroncima planine Seličevice, koje će nam doneti sveobuhvatniju sliku o vremenu iz kog ona potiče, uveliko traje, u organizaciji Arheološkog instituta iz Beograda, Zavoda za zaštitu spomenika kulture Niš i opštine Doljevac, pod pokroviteljstvom Ministarstva kulture i informisanja RS. Već pet dana arheolozi-istraživači sa Instituta iskopavaju ruševine tvrdjave u potrazi za svedočanstvima prohujalih vremena. Tvrdjava je inače, pod zaštitu države stavljena još daleke 1947. a u Zavodu za zaštitu spomenika kulture iz Niša, zavedena je kao kulturno dobro pod brojem jedan. Od tada do sada gotovo ništa nije uradjeno po pitanju njenog istraživanja i očuvanja. Ali, na sreću i stanovnika ovog kraja i naučne i stručne javnosti sada joj je posvećena pažnja koju zaslužuje.
Pre nego što su se arheolozi prihvatili posla izvršena su detaljna geo-fizička snimanja terena, koja su dala preliminarnu sliku onoga što se može očekivati, kako bi se istraživanja isplanirala što bolje. –Ostaci Koprijan tvrdjave vrlo su impresivni i sada, a mi se nadamo se da ćemo kroz koju godinu, kada sva istraživanja privedemo kraju, imati potpuniju sliku ovog značajnog utvrđenja. Očekujemo da ćemo tokom iskopavanja sagledati raspored prostornih celina, način na koji je bio organizovan zamak, za koji pretpostavljamo da je bio na samom vrhu, gde se i sada nalaze ostaci cisterne za vodu. S obzirom na to da je zamak bio poslednje mesto odbrane, tu bi trebalo očekivati još neke strukture, po svoj prilici drvene, koje su bile u službi poslednje odbrane, ali su služile i za boravak vlastelina koji je za taj grad bio zadužen i u njemu živeo, kaže u izjavi za Radio Koprijan Vesna Bikić, arheolog i naučni savetnik u Arheološkom institutu u Beogradu, ujedno rukovodilac arheoloških istraživanja tvrđave Koprijan.
Tvrdjava koju je prema trenutno dostupnim podacima sagradio Nenad, sin kaznaca (vlastelin u srednjevekovnoj Srbiji koji je ubirao prihode) Bogdana, u vreme vladavine Kneza Lazara, nastala je na temeljima još starijeg utvrdjenja, s obzirom na to da se pominje još u vreme vladavine cara Vasilija 1119. ili 1120. godine kao jedno od pet važnih mesta u Niškoj eparhiji, dodaje naša sagovornica. – Zato se nadamo i ostacima starijih slojeva, i u samoj tvrdjavi i u podgradju, kako bismo dobili širu sliku kako je i kada nastalo prvo naselje na tom prostoru, odnosno postoje li tragovi života ljudi pre podizanja srednjevekovnog grada, kao i da saznamo kako se živelo i radilo u tom periodu, kaže arheološkinja.
Inače, kako nam je rekao jedan od arheologa-istraživača, koji uveliko iskopava ruševine srednjevekovnog grada, Uglješa Vojvodić, s obzirom na obim posla dobro bi im došla pomoć meštana. Uzimajući u obzir da se uklanjaju veliki slojevi zemlje, potrebni su im fizički radnici, ukupno njih šestoro. Posao je organizovan od 5 do 13 časova svakog dana sem nedelje, a radi se do sredine jula. Za radnike je obezbedjena i dnevnica.
Sve nas koji ovde živimo i koji smo godinama gledali kako se Koprijan tvrdjava, nošena zubom vremena, ali i nemarom, urušavala i bukvalno nestajala pred našim očima, raduje saznanje da je tom propadanju došao kraj, i da ovaj spomenik kulture izuzetne vrednosti ima svetlu budućnost, ali to je ujedno i obaveza za sve nas da je čuvamo, kako od fizičkog propadanja tako i od zaborava.
J.Kozomara/M.Jovanović
